پول تو جیبی! با همین سه کلمه‌ی ساده می‌توانیم اعتماد به نفس، استقلال و مسئولیت‌پذیری فرزندمان را افزایش و مدیریت مالی را به او آموزش دهیم که متاسفانه بسیاری از پدر و مادرها از اهمیت آن بی‌خبرند.
فرزند ما نیاز دارد تا هرچه زودتر، فرایند دخل و خرج و مدیریت پول تو جیبی را یاد بگیرد و این موضوع در ذهن او نهادینه شود که می‌تواند با اندوختن همین سرمایه‌های خرد و پس‌انداز درست، نیاز‌هایش را برطرف کند و حتی به خواسته‌هایش برسد.
در این مقاله یاد می‌گیریم که در مسیر یادگیری این فرایند، فرزندمان چه گام‌هایی را طی می‌کند و ما تا چه اندازه می‌توانیم اثر گذار باشیم.
به صورت کلی کودکان از نحوه‌ی خرید ما و یا برداشت پول از عابر بانک، پیش‌زمینه‌هایی راجع به ماهیت و اهمیت پول دارند. حتی زمانی که به سن مدرسه نزدیک می‌شوند، خودِ ما به آنها اعتماد می‌کنیم و از آنها می‌خواهیم تا به فروشگاه نزدیک خانه بروند و خوراکی بخرد تا این موضوع را درک کند که به اندازه‌ی پولی که در دست دارد می‌تواند خرید کند. با این شرایط، فرزند ما خیلی زود می‌فهمد که پول، نقش مهمی در کیفیت زندگی هر شخص دارد.
تا اینجای کار، کودک فقط از ماهیت پول و اهمیت آن باخبر است اما نمی‌داند پول به راحتی به دست نمی‌آید و باید آن را بهینه خرج کرد. پس توضیح این موضوع به عهدهی ما است.
سن شروع
همان سن ۶-۷ سالگی بهترین زمان برای شروع یادگیری مدیریت مالی به شکل صحیح است. بهتر است قبل از شروع تحصیل در مدرسه برای فرزندتان، یک قلک تهیه کنید و از او بخواهید اضافه پول‌هایی که با آن خوراکی می‌خرد یا عیدی‌هایش را درون قلک بیندازد و هر زمان که قلک پر شد، وسیله‌ای را که دوست دارد برایش خریداری کنید. این ترفند، نوعی تشویق برای پس انداز پول است اما با مدیریت مالی فاصله‌ی زیادی دارد. بنابراین ما این روند را از همان زمان که فرزندمان به طور رسمی به مدرسه رفت، آغاز می‌کنیم.
پول تو جیبی ثابت
بهتر است پول تو جیبی فرزندتان را به دو قسمت تقسیم کنید: یک قسمت ثابت و یک قسمت متغیر. قسمت ثابت، قسمتی است که به صورت ثابت هر ماه به دانشآموز پرداخت می‌شود تا بتواند آنچه که در مدرسه نیاز دارد را بخرد. برای مثال اگر قرار است روزانه ۱۵ هزار تومان به فرزندتان بدهید؛ ۱۰ هزار تومان آن را به صورت ثابت برای هر روز در نظر بگیرید و به ازای هر ماه که به مدرسه می‌رود؛ به او بپردازید.
به این ترتیب اگر فرزند شما ۵ روز هفته را به مدرسه می‌رود؛ در ازای یک هفته به او، ۵۰ هزار و در ازای یک ماه، ۲۰۰ هزار تومان بپردازید و از او بخواهید تا با صلاحدید خودش پول را در آن یک ماه خرج کند. توجه داشته باشید که فرزند شما ابتدای راه است و امکان دارد هفته‌ی اول تمام پول‌هایش را خرج کند. اینجاست که نباید بدون برنامه به او پول بدهید؛ چرا که این کار به روند آموزش مدیریت مالی لطمه می‌زند و فرزندمان هیچ گاه یاد نمی‌گیرد که باید پول‌هایش را بهینه مصرف کند. پیشنهاد این است که از پول تو جیبی متغیر استفاده کنید!
پول تو جیبی متغیر
پول تو جیبی متغیر، پولی است که شما آن را در اختیار کودک یا فرزندتان قرار می‌دهید؛ به شرط آنکه کاری را انجام دهد. در واقع با این کار او می‌فهمد که برای به دست آوردن پول باید زحمت بکشد و به قول معروف پول علف خرس نیست و نباید بی‌مهابا آن را خرج کند. به طور مثال فرزند شما می‌تواند با انجام کارهای خانه، آن قسمت متغیر پول (۵ هزار تومان ناقابل) را به دست آورد. مراقب باشید که در روند خرج کردن پول، نباید زیاد به او سخت‌گیری کنید زیرا ممکن است فرزندتان، خسیس شود.
مدیریت پول در مدرسه
اول از همه برای پرداخت پول تو جیبی، شرایط جامعه را در نظر بگیرید و هیچگاه مقدار خیلی زیاد یا خیلی کم‌تری به فرزندتان پول ندهید. چرا که؛ اگر به او زیاد پول بدهید؛ نحوه‌ی مدیریت مالی را یاد نمی‌گیرد و اگر کم پول بدهید؛ باعث کاهش اعتماد به نفس در فرزندتان می‌شوید. همانطور که گفتیم کودک باید با آزمون و خطا متوجه شود که پولش را چگونه مدیریت کند ما به عنوان پدر و مادر نیز می‌توانیم اصولی را به او آموزش دهیم.
بنابراین از فرزندتان بپرسید دوست دارد از بوفه‌ی مدرسه چه خوراکی بخرد. قیمت خوراکی را از نرم‌افزار بوفه چک کنید و در آن بیشینه‌ی خرید روزانه‌ی کودک را ثبت کنید. این موضوع را به کودک اطلاع دهید و بگویید برای اینکه بتواند پول توجیبی خود را به صورت صحیحی خرج کند باید از قبل برنامه‌ریزی داشته باشد.
ممکن است فرزندتان بعد از مدتی از شما بخواهد به اندازه سه روز در هفته حساب او را شارژ کنید یا اینکه کل پول را در اختیار خودش بگذارید تا بتواند مدیریت پول تو جیبی‌هایش را در دست بگیرد. از آنجایی که قرار شد با فرزندمان همکاری لازم را داشته باشیم تا با آزمون و خطا، نحوه‌ی صحیح خرج کردن پول را یاد بگیرد با او کنار بیایید و پول‌هایش را به دست خودش بسپارید. در اینجا هم مدیریت نامحسوسی روی خرید و میزان پولی که به او می‌دهید، داشته باشید.
کارت عابر بانک و پس‌انداز
رفته رفته دانشآموز یاد می‌گیرد که می‌تواند با پس انداز پول، هدیه‌ی تولد دوستانش یا لوازم التحریری که دوست دارد را خریداری کند. پس باز هم به راهنمایی و کمک ما نیاز خواهد داشت. در این بین فراموش نکنید که کل این روند باید با مشورت شما و فرزندتان انجام پذیرد. شاید او دوست داشته باشد حتی پول اردویش را از پولی که پس‌انداز کرده است، پرداخت کند.
نکته این است که شما با در نظر گرفتن تمام نیاز‌های فرزندتان و اینکه او چقدر در مدیریت پول‌هایش عملکرد خوبی داشته، پولی که مدنظرتان است را به پول تو جیبی او اضافه کنید. امروزه یکی از راه‌های پس‌انداز پول، باز کردن حساب بانکی است. پس همراه با فرزندتان به یک شعبه بانک مطمئن بروید و یک حساب برای او باز کنید تا با روند کارهای اداری نیز آشنا شود. حالا باید ترفند‌های مدیریت و پس‌انداز پول را به او یاد دهید.
ترفند‌های مدیریت و پس انداز پول تو جیبی
در این قسمت دو ترفند ساده و اما پر کاربرد را بررسی می‌کنیم.
جدول نیاز-خواسته
یک ترفند ساده برای مدیریت پول استفاده از جدول need-want یا همان جدول نیاز-خواسته است. این جدول، نیاز‌ها و خواسته‌های دانشآموز را اولویت بندی می‌کند و در هنگام خرید و پرداخت پول به کمک او می‌آید. برای رسم جدول نیاز-خواسته دو ستون رسم می‌کنیم. ستون اول نیاز‌ها و ستون دوم خواسته‌ها نام می‌گیرد.
نیاز‌ها، همانطور که از وا‌ژه پیداست؛ تمام چیز‌هایی هستند که دانش آموز در بازه‌ی سه ماهه به آن نیاز دارد. برای مثال کفش ورزشی، پاهایش را اذیت می‌کند و نیاز است کفش جدیدی را خریداری کند یا می‌خواهد به یک کلاس ریاضی تقویتی برود. این موارد در دسته‌ی نیاز یک دانشآموز قرار می‌گیرد.
خواسته‌ها آن دسته از مواردی هستند که از نیاز‌ها اولویت بسیار کم‌تری دارند و اگر نباشد، دانشآموز برای ادامه تحصیل و یادگیری به مشکل بر نمی‌خورد. به طور مثال دانشآموز دوست دارد یک بسته خودکار رنگی دوازده‌تایی بخرد یا یک کلاس تئاتر ثبت نام کند. همه‌ی این موارد در لیست خواسته‌ها قرار می‌گیرد. سعی کنید تمام مواردی که در هر ستون نوشته شده نیز دارای اولویت از بیش‌تر به کم‌تر باشد.
حالا دیگر در هنگام خرج کردن پول، دانشآموز سردرگم نیست و می‌داند اولویت نیاز‌هایش بالاتر از خواسته‌های او است. این نکته را هم بدانید که قرار نیست تمام هزینه‌ی نیاز‌های فرزندتان را از پس‌انداز او پرداخت کنید. به طور مثال وقتی دانشآموز به کفش ورزشی نیاز دارد از او بخواهید کمی از پول‌هایش را برای این مورد پس‌انداز کند تا با کمک پولی که شما به او می‌دهید بتواند کفش مناسبی تهیه کند. در واقع شما به ستون نیاز‌های فرزندتان باید بودجه اختصاص دهید ولی خواسته‌های او را به عهدهی خودش بگذارید.
ترفند ۵۰-۳۰-۲۰
این ترفند بسیار ساده است ولی اینکه تا چه حد با آن عمل شود، می‌تواند در روند یادگیری سواد مالی فرزندتان بسیار موثر باشد. در این روش ۵۰ درصد از پول برای نیاز‌های دانشآموز (ستون نیاز‌ها در جدول نیاز-خواسته)، ۳۰ درصد پول برای خواسته‌های دانشآموز (ستون خواسته‌ها در نیاز-خواسته) و ۲۰ درصد برای پس‌انداز هزینه می‌شود. برای سهولت در این کار، ابتدای هر ماه که به فرزندتان پولی پرداخت می‌کنید از او بخواهید ۲۰ درصد از کل پولش را پس انداز کند و سعی کند امور روزانه‌اش را با ۸۰ درصد باقی‌مانده سپری کند. اگر سعی کنیم خودمان این ترفند را رعایت کنیم و به فرزندمان نیز آموزش دهیم تا از این آن پیروی کند؛ می توان گفت فرزندمان، به دانش‌آموزی تبدیل می‌شود که مدیریت پول را آموخته است و می‌تواند تا حد مطلوبی از پس دخل و خرج خود بر بیاید.