کمالگرایی، کمال‌طلبی یا ایده‌آل طلبی، واژه‌هایی هستند که احتمالا تابهحال آن‌ها را شنیده‌اید؛ به زبان خیلی ساده، وقتی که شما یک هدف به دور از واقعیت را برای خود در نظر می‌گیرید و سعی می‌کنید با صرف زمان زیاد به آن برسید، یک انسان ایده‌آل گرا یا کمال گرا محسوب می‌شوید (کمی جلوتر درباره‌ی تفاوت این واژه‌ها صحبت می‌کنیم) البته که تعریف کمالگرایی چیزی بیش از این‌هاست و در این مقاله از همکلاسی قصد داریم کمی بیشتر با این موضوع آشنا شویم و ببینیم کمال طلبی بیش از حد، چگونه می‌تواند حسابی شما و دانش‌آموزان‌تان را به دردسر بیندازد؟
کمالگرایی، کمال طلبی یا ایده‌آل گرایی؟ کدام واژه صحیح است؟
کمالگرایی یا کمال طلبی که انگلیسی‌زبان‌ها، هر دو واژه را با عنوان Perfectionism به‌کار می‌برند، تقریبا معنایی نزدیک به هم دارند و با توجه به جایی که از آن‌ها استفاده می‌کنیم، می‌توانند اندکی متفاوت باشند؛ افراد اهل فن در بسیاری از متون روانشناسی، از واژه‌ی «کمال طلبی» استفاده می‌کنند و برعکس، در متون فلسفی، بیشتر اوقات واژه‌ی «کمالگرایی» استفاده می‌شود؛ از آن‌جایی که اکثر ما فارسی‌زبان‌ها، در گفتگوهای روزمره‌ی خود از واژه‌ی «کمالگرایی» استفاده می‌کنیم، ما هم برای سادگی در خواندن این مقاله، همین واژه را به‌کار می‌بریم.
اما در کنار این دو واژه، مفهوم دیگری به نام «ایده‌آل گرایی» هم داریم که تفاوت‌هایی با دو واژه‌ی قبلی دارد؛ در زبان انگلیسی، ایده‌آل گرایی را Idealism می‌نامند؛ یک فرد ایده‌آل گرا کسی است که اهدافی غیرواقعی و دور از ذهن برای خود در نظر می‌گیرد و چون دستیابی به چنین اهدافی تقریبا غیر ممکن است، فرد انگیزه‌ای برای حرکت یا تلاش برای دستیابی به اهدافش ندارد و از دور مثل یک «طبل تو خالی» به نظر می‌رسد.
کمالگرایی چیست و چه انواعی دارد؟
احتمالا تا الان متوجه مفهوم کمالگرایی شده‌اید، هنگامی که فردی استانداردهای بسیار بالایی برای انجام کارها یا اهداف خود در نظر می‌گیرد، یک انسان کمال‌گرا محسوب می‌شود؛ افراد کمال گرا حتی چیزی که ذره‌ای کمتر از استانداردهایشان باشد را نمی‌پذیرند؛ البته کمالگرایی همیشه هم بد نیست و بعضی اوقات می‌تواند به شما کمک کند تا با در نظر گرفتن اهداف بلند پروازانه، کیفیت کارهای خود را بالا ببرید؛ پس می‌توانیم این خصیصه را به دو نوع کمالگرایی مثبت و کمالگرایی منفی تقسیم کنیم.
کمالگرایی مثبت چیست؟
افرادی که کمالگرایی مثبت یا کمالگرایی «سازگار» دارند، همیشه استانداردهای خود را بهبود می‌دهند و سعی می‌کنند به آن‌ها دست پیدا کنند، این دسته از افراد برای رسیدن به استانداردهایشان تلاش می‌کنند و روی توسعه مهارت‌های فردی خود کار می‌کنند؛ این نوع از کمالگرایی در اغلب موارد نه‌تنها، آسیبی به روند کارهای شما نمی‌زند، بلکه می‌تواند باعث پیشرفت‌تان در کارها نیز بشود؛ اما مراقب باشید که به نوع منفی کمالگرایی تبدیل نشود.
کمالگرایی منفی چیست؟
برخلاف کمالگرایی مثبت که می‌تواند باعث پیشرفت و رشد مهارت‌های فردی ما شود، نوع منفی کمالگرایی که به آن کمالگرایی «ناسازگار» نیز می‌گویند، به شدت آسیب‌زا و مشکل‌ساز خواهد بود؛ در این نوع از کمالگرایی، افراد به‌هیچ‌وجه اشتباهات را نمی‌پذیرند و کوچک‌ترین تفاوتی با استانداردهایشان را تحمل نمی‌کنند؛ این افراد معمولا از شکست می‌ترسند و در صورت نرسیدن به اهداف خود دچار غم و احساسات منفی بیش از حد خواهند شد.
کمالگرایی منفی، چه مشکلاتی برای دانش‌آموزان به وجود می‌آورد؟
همانطور که اشاره کردیم، کمالگرایی منفی می‌تواند حسابی شما را به دردسر بیندازد و باید سعی کنید تا حد امکان بر آن غلبه کنید، ترس از شکست و بروز احساسات منفی، بخشی از مشکلات کمالگرایی منفی هستند؛ اما مشکلات دیگری هم در این نوع از کمالگرایی وجود دارد، مواردی مثل:
هدر رفتن زمان
بزرگ‌ترین مشکلی که کمال‌گرایان منفی با آن دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند، مسئله‌ی کمبود زمان است؛ این افراد بخش زیادی از زمان خود را روی جزئیات می‌گذارند و همین عامل باعث می‌شود از اصل موضوع دور بمانند؛ چنین افرادی معمولا نمی‌توانند کارهای خود را به موقع تحویل دهند و حتی گاهی اوقات برای پیدا کردن بهترین راهکارها به قدری تعلل می‌کنند که آن کار هیچ‌گاه آغاز نخواهد شد.
کاهش اعتماد به‌نفس
کمال‌گرایان منفی، معمولا هیچ‌گاه به چیزی که دارند قانع نیستند و همین موضوع می‌تواند عاملی برای کاهش اعتماد به‌نفس آن‌ها باشد، این افراد فکر می‌کنند اگر به استانداردهایشان نرسند از سمت بقیه مورد سرزنش قرار می‌گیرند و همین موضوع عاملی است برای اینکه همیشه دچار تردید و اضطراب باشند.
ضمن اینکه چنین افرادی معمولا دستاوردها و موفقیت‌های خود را نادیده می‌گیرند و تنها نقاط منفی یک کار را می‌بینند و همین موضوع نیز عاملی برای کاهش اعتماد به‌نفس آن‌هاست.
ماندن در منطقه‌ی امن
کمال‌گرایان ناسازگار (منفی) معمولا جسارت ایجاد تغییر و کشف چیزهای جدید را ندارند، همین موضوع می‌تواند جلوی ریسک‌پذیری و کنجکاوی این افراد را بگیرد؛ در حالی که خلاقیت و کنجکاوی، می‌تواند راه‌های تازه‌ای را پیش‌روی افراد قرار دهد، کمال‌گرایان منفی به دلیل ترس از نتیجه‌ی این تغییرات معمولا ریسک نمی‌کنند و روش‌های روتین و تکراری خود را ادامه می‌دهند.
تفکر صفر و صدی
بسیاری از افراد کمال‌گرای منفی، تفکر صفر و صدی (همه یا هیچ) دارند؛ از نظر آن‌ها یک چیز یا خوب است یا بد و هیچ حد وسطی برای آن در نظر نمی‌گیرند، اگر انجام یک پروژه را بر عهده‌ی آن‌ها بگذارید، به قدری روی جزئیات و خوب بودن خروجی تمرکز می‌کنند که اساسا آن پروژه، هیچ‌موقع به سرانجام نخواهد رسید؛ چون این دسته از افراد به حد وسط قانع نیستند و ترجیح می‌دهند یا هیچ کاری انجام ندهند یا کیفیت کارشان صد درصد باشد؛ شاید این‌طور به نظر برسد که چنین ویژگی می‌تواند یک عامل مثبت برای بهبود کیفیت کارها باشد، اما توجه داشته باشید که معمولا در کمال‌گرایان منفی، به شکل یک وسواس ذهنی ظاهر می‌شود.
با چه راهکارهایی می‌توان جلوی کمالگرایی دانش‌آموزان را گرفت؟
مهم‌ترین کاری که باید برای مقابله با کمالگرایی انجام دهید، این است که اهداف واقعی‌تری را برای خود در نظر بگیرید، اهدافی که احتمالا می‌توانید به سادگی به آن‌ها برسید؛ اما چند توصیه‌ی دیگر هم هست، که می‌تواند جلوی کمالگرایی منفی را در شما بگیرد.
- کاری کنید تا دانش‌آموزان از اشتباه کردن نترسند، اشتباهات بخشی از فرایند یادگیری هستند.
- دانش‌آموزان باید به‌جای تمرکز بیش از حد روی جزئیات، دید کلی‌نگر داشته باشند.
- بچه‌ها را ترغیب کنید تا کنجکاو باشند و از امتحان کردن تجربیات جدید، نترسند!
- برای کارها زمان سررسید (Deadline) تعیین کنید و از دانش‌آموزان بخواهید به آن پایبند باشند.
- کاری کنید که دانش‌آموزان از فرایند انجام یک کار لذت ببرند و بیش از حد روی نتیجه تمرکز نکنند.
- دانش‌آموزان را با یکدیگر مقایسه نکنید، بدانید که انسان‌ها ویژگی‌های شخصیتی متفاوتی دارند.
- دستاوردها و موفقیت‌های دانش‌آموزان را ببینید و به‌اندازه‌ی کافی برای آن‌ها ارزش قائل باشید.
اگر می‌خواهید با کمالگرایی خداحافظی کنید، باید این موضوع را بپذیرید که لازم نیست همیشه کامل باشید و در بسیاری از مواقع، ۸۰ درصد نتیجه‌ی کارتان به قدری خوب است که می‌تواند کاملا رضایت‌بخش باشد؛ لازم نیست همیشه انتظار خروجی ۱۰۰ درصدی داشته باشید و خودتان را به خاطر ایده‌آل نبودن سرزنش کنید؛ همچنین بدانید اگر یک کار را شروع کنید و کم‌کم آن را کامل کنید، بهتر از این است که هیچ‌گاه کارتان را شروع نکنید!
آیا شما هم تابهحال دچار کمالگرایی شده‌اید؟ کمال‌گرایی‌تان از نوع مثبت بوده یا منفی؟ چه کارهایی برای غلبه بر کمالگرایی خود می‌کنید؟ برای اینکه دانش‌آموزان‌تان دچار کمالگرایی نشوند، چه کاری انجام می‌دهید؟ دیدگاه‌ها و تجربیات خود را با ما و سایر کاربران همکلاسی به اشتراک بگذارید.
6 پاسخ
من مدتی دچار ایده‌آل‌گرایی شده بودم واقعااااااا بد بود
الآن دچار کمال‌گراییم
انگار نمیخوام به همینی که هستم راضی باشم ://
راهکاری براش دارین؟
سلام؛ ممنونم بابت اینکه تجربه‌تون رو با همکلاسی درمیون گذاشتید.
اگه می‌خواید با کمالگرایی خداحافظی کنین، باید این موضوع را بپذیرین که لازم نیست همیشه کامل باشین و در بسیاری از مواقع، ۸۰ درصد نتیجه‌ی کارتون به قدری خوبه که می‌تونه کاملا رضایت‌بخش باشه؛ لازم نیست همیشه انتظار خروجی ۱۰۰ درصدی داشته باشین و خودتون رو به خاطر ایده‌آل نبودن سرزنش کنین؛ همینطور بدونید اگر یک کار رو شروع کنین و کم‌کم اونو کامل کنین، بهتر از اینه که هیچ‌وقت کارتون رو شروع نکنین! پس از همین الآن شروع کن همکلاسی عزیز!
اگر هم دیدی کمالگراییت به حدی هست که خودت قادر به ترکش نیستی از یه مشاوره‌ی خوب کمک بگیر.
سلام خوبین؟
مدتی هست که احساس میکنم فرزندم درچار کمال گرایی شده…
خیلی طول میکشه تکالیفشو انجام بده و بعد از اونم وقتی بهش انتقاد میکنی خیلی ناراحت میشه
میشه راهنماییم کنین؟
سلام؛ سپاسگزارم از اینکه همکلاسی رو برای بیان مشکلتون انتخاب کردید.
کمالگرایی علائم خاص خودشو داره. ما توصیه می‌کنیم اول به روانشناس مراجعه کنید تا از این موضوع مطمئن بشین
اما قبلش به توصیه‌های زیر تا حد امکان عمل کنید:
سعی کنید فرزندتون رو به این سمت سوق بدید که به جای نتیجه به تلاشی که برای او کار کرده توجه کنه.
از شکست‌هایی که در زندگی خودتون داشین براش بگید تا بفهمه در زندگی همواره باچالش‌هایی مواجه میشه و باید خودشو آماده‌ی شکست کنه.
روی بالا بردن عزت نفس و اعتماد به نفسش تمرکز کنید.
اگر خودتون گاهی معیارها و انتظاراتی فراتر از فرزندتون دارید بهتره تجدیدنظر کنید و زندگی رو برای خودتون و فرزندتون راحت تر بگیرید.
سلام؛ مقاله‌تون رو مطالعه کردم. بنظرم بهتره بیشتر به کمال گرایی در دانش‌آموزان میپرداختین. خیلی کلی بیان شده بود…
سلام؛ ممنونم بابت بیان دیدگاهتون.