برنامه‌نویسی یکی از محبوب‌ترین مشاغل حال حاضر دنیا محسوب می‌شود و طرفداران زیادی دارد؛ به همین دلیل خیلی از والدین به دنبال راهکارهایی برای آموزش برنامه نویسی به کودکان خود هستند، از ثبت‌نام در کلاس‌های آموزشی گرفته تا تهیه‌ی دوره‌های گران‌قیمت یا مشاهده‌ی آموزش‌های رایگان در یوتیوب؛ اما جالب است بدانید، هیچ چیزی به اندازه‌ی انجام کار عملی و نوشتن یک برنامه‌ی ساده، نمی‌تواند مفاهیم مربوط به برنامه‌نویسی را ملکه‌ی ذهن بچه‌های شما کند!
در این نوشته از همکلاسی، در ابتدا با مزایای آموزش برنامه نویسی به کودکان آشنا می‌شویم و پس از آن یک زبان برنامه‌نویسی جذاب به‌نام اسکرچ (Scratch) را به شما معرفی خواهیم کرد که می‌تواند یک گزینه‌ی فوق‌العاده برای آموزش برنامه نویسی به کودکان و دانش‌آموزان شما باشد.
چرا باید آموزش برنامه نویسی به کودکان را جدی بگیریم؟
همانطور که پیش‌تر هم به آن اشاره کردیم، در حال حاضر برنامه‌نویسی یکی از مشاغل پرطرفدار دنیا به‌حساب می‌آید و یادگیری آن از سنین کودکی، می‌تواند تاثیر شگفت‌انگیزی در آینده‌ی شغلی و حرفه‌ای بچه‌ها داشته باشد؛ اما این فقط یک سوی ماجراست، برنامه‌نویسی می‌تواند در رشد شخصیت حرفه‌ای کودکان نیز موثر باشد که در ادامه بیشتر آن را بررسی می‌کنیم.
قدرت حل مسئله
یکی از مهم‌ترین مزایای آموزش برنامه نویسی به کودکان، افزایش قدرت حل مسئله در آن‌هاست؛ تقریبا همه‌ی برنامه‌های بزرگ کامپیوتری از چندین جز کوچک‌تر ساخته شده‌اند و یک برنامه‌نویس برای اینکه بتواند یک برنامه‌ی کامپیوتری را بنویسد، باید مسئله‌ی خود را به اجزای کوچک‌تری تبدیل کند؛ هنگامی که کودکان شما شروع به یادگیری برنامه‌نویسی کنند، به مرور زمان یاد می‌گیرند که چطور مسائل و مشکلات خود را به بخش‌های کوچک‌تری بشکنند و بدین ترتیب در آینده، ساده‌تر از پس حل مشکلات خود برمی‌آیند.
رشد تفکر خلاقانه
یک نرم‌افزار کامپیوتری از اجزای بسیار ساده‌ای تشکیل شده که با کنار هم قرار گرفتن، به یک برنامه‌ی بزرگ‌تر تبدیل شده‌اند؛ در خیلی از مواقع، بسیاری از عملیات منطقی استفاده شده در یک برنامه، شاید در ظاهر پیچیده به نظر برسند، اما در حقیقت حاصل ترکیب خلاقانه‌ی چندین دستورالعمل ساده هستند؛ به عنوان مثال فرض کنید، قصد نوشتن برنامه‌ای را دارید، که زوج بودن اعداد را تشخیص دهد، منطق این برنامه خیلی ساده است:
- شروع برنامه
- کامپیوتر، عدد را از کاربر دریافت کن
- عدد را بر ۲ تقسیم کن و باقی‌مانده را به یاد بسپار
- اگر باقی‌مانده برابر با ۰ بود، عبارت «عدد زوج» را نمایش بده
- پایان برنامه
همانطور که در این مثال مشاهده می‌کنید، این برنامه از چندین دستورالعمل کوتاه و ساده تشکیل شده که در کنار هم، هدف کلی برنامه که تشخیص اعداد زوج بود را انجام می‌دهند؛ مهم‌ترین اصل این است که برنامه‌نویس بداند چطور باید این بخش‌ها را در کنار هم قرار دهد تا به هدف مورد نظرش برسد؛ هنگامی که برنامه‌نویسی را به کودکان خود آموزش دهید، آن‌ها مجبور خواهند بود برای رسیدن به جواب، راهکارهای خلاقانه‌ای را پیشنهاد بدهند و همین موضوع می‌تواند قدرت تفکر خلاقانه را در آن‌ها رشد دهد.
آشنایی با تکنولوژی
هنگامی که کودکان شما با مفاهیم برنامه‌نویسی آشنا می‌شوند، به مرور زمان مفاهیم ابتدایی تکنولوژی را هم فرا خواهند گرفت؛ ورودی و خروجی یک کامپیوتر، پردازنده، حافظه و… از جمله مواردی هستند که یک برنامه‌ی کامپیوتری با آن‌ها سروکار خواهد داشت و همین موضوع می‌تواند آگاهی کودکان را نسبت به کامپیوترها افزایش دهد؛ در کنار این موضوع، کودکان شما با نوشتن یک نرم‌افزار کامپیوتری، به یک تولید کننده تبدیل می‌شوند و یک مصرف‌کننده‌ی صرف تکنولوژی نخواهند بود.
زبان برنامه نویسی اسکرچ (Scratch) چیست؟
اسکرچ یک زبان برنامه‌نویسی تعاملی است که توسط دانشگاه MIT و با هدف آموزش برنامه نویسی به کودکان طراحی شده؛ این زبان برنامه‌نویسی برای نخستین بار در سال ۲۰۰۷ و به شکل رایگان ارائه شد و در حال حاضر می‌توان آن را یکی از محبوب‌ترین زبان‌های برنامه‌نویسی ویژه‌ی کودکان به شمار آورد؛ اسکرچ به شکل تصویری و با کشیدن و رها کردن (Drag & Drop) موس کار می‌کند، به این شکل که یک کودک می‌تواند اجزای بلوکی برنامه را در کنار هم قرار دهد و با اجرای پشت‌سرهم این بلوک‌ها، برنامه اجرا خواهد شد.
در حال حاضر اسکرچ در بیش از ۷۰ زبان مختلف دنیا در دسترس است و خوشبختانه از زبان فارسی هم پشتیبانی می‌کند، بدین ترتیب کودکان فارسی‌زبان نیز می‌توانند به سادگی با استفاده از این زبان، یادگیری برنامه‌نویسی را شروع کنند؛ شما می‌توانید با مراجعه به وب سایت رسمی اسکرچ، به شکل آنلاین با این زبان کار کنید و حتی یک برنامه‌ی ساده برای خودتان ایجاد کنید.
شروع کار با اسکرچ!
همانطور در بخش قبل اشاره کردیم، امکان استفاده آنلاین از زبان اسکرچ وجود دارد و محیط کدنویسی این نرم‌افزار به شکل تحت وب در دسترس است، برای استفاده از این قابلیت، تنها کافیست وارد آدرس scratch.mit.edu/create شوید و همین حالا آموزش برنامه نویسی به کودکان خود را شروع کنید! ضمنا برای نمایش محیط فارسی این برنامه، کافیست از بخش بالا سمت راست صفحه، روی علامت کره‌ی زمین کلیک کرده و در لیست باز شده، زبان فارسی را انتخاب کنید.
هنگام که وارد صفحه‌ی ویرایش‌گر اسکرچ شدید، یک آموزش کوتاه از نحوه عملکرد برنامه به شما نمایش داده می‌شود و پس از آن می‌توانید ساخت برنامه را شروع کنید، برای ایجاد یک برنامه، کافیست بلوک‌های کنار صفحه را در وسط صفحه قرار دهید و آن‌ها را به هم بچسبانید تا برنامه‌ی شما ایجاد شود.
آیا اسکرچ فقط مخصوص کودکان است؟
خیر، هرچند هدف طراحی این زبان، آموزش برنامه‌نویسی به کودکان بوده، اما هر فردی که قصد شروع برنامه‌نویسی را دارد و آشنایی قبلی با برنامه‌نویسی ندارید نیز می‌تواند به سادگی از اسکرچ استفاده کرده و مفاهیم ابتدایی برنامه‌نویسی را فرا بگیرد؛ حتی اگر بزرگ‌سال هستید هم توصیه می‌کنیم کار با این زبان برنامه‌نویسی را تجربه کنید!
شما چه نظری در این خصوص دارید؟ به‌نظرتان آموزش برنامه نویسی به کودکان چیزیست که باید در مدارس نیز تدریس شود؟ تجربیات و دیدگاه‌های ارزشمند خود را در این خصوص با ما و سایر کاربران همکلاسی به اشتراک بگذارید.
4 پاسخ
سلام من برای ۱۲ سالمه از بچگی هم خیلی با کامپیوترم گیم میزدم میخوام بدونم اسکرچ برام اوکیه؟
سلام به شما؛
شما علاوه بر زبان برنامه نویسی اسکرچ می‌تونید زبان‌های برنامه‌نویسی دیگه‌ای رو هم شروع کنید.
خیلی خوبه که الآن به فکرش افتادی!
دخترم خیلی علاقه مند به زبان انگلیسی بود و معلم زبانشون توصیه کرد در کنار زبان انگلیسی، زبان برنامه نویسی هم باهاش کار کنیم
بنظرتون شدنیه؟
سلام به شما مادر گرامی؛
این بستگی به علاقه فرزند شما به زبان برنامه‌نویسی داره اما اگر می‌خواین ببینین فرزند شما در برنامه‌نویسی مهارت داره یا نه!
باید مهارتش رو توی ریاضیات بسنجید و اگر نمره‌های خوبی در این درس کسب می‌کنه، برنامه‌نویسی می‌تونه خیلی براش جذاب باشه.
به این هم توجه کنید که باید زمانش رو طوری تنظیم کنه تا در کنار زبان‌انگلیسی بتونه زبان برنامه نویسی رو روزانه تمرین کنه.
موفق باشید.