شیوه‌های تقویت مهارت تصمیم گیری در دانش ‌آموزان

مهارت تصمیم گیری یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی است که هر فردی باید در موقعیت‌های مختلف زندگی خود به دست آورد. این مهارت به عنوان یکی از کاربردی‌ترین مهارت‌های زندگی شناخته می‌شود، زیرا افراد با استفاده از آن آینده خود را رقم می‌زنند و یک تصمیم اشتباه می‌تواند بسیاری از جنبه‌های مهم زندگی انسان را تحت تاثیر قرار دهد. به همین دلیل در این مقاله قصد داریم در مورد شیوه‌های تقویت مهارت تصمیم گیری در دانش آموزان که در آینده آن‌ها تاثیرگذار خواهد بود صحبت کنیم.

مهارت تصمیم گیری چیست؟ 

با انتخاب بهترین راه حل از بین راه حل‌های موجود می‌توان توانایی تصمیم گیری را به زبان ساده تعریف کرد. این مهارت که بخشی از شایستگی حل مسئله است، شامل بررسی و پیش‌بینی پیامدها و نتایج راه حل‌های موجود و مقایسه آنها با یکدیگر خواهد بود.

شجاعت و جسارت در رویارویی با مشکلات و یافتن بهترین راه حل، یکی از مهم‌ترین عناصر سازنده تصمیم گیری و رهایی از تردید است. امروزه برای افزایش کارایی، نیاز به تسلط بر مهارت‌های ارتباطی موثر و مهارت‌های بین فردی که یکی از ان‌ها مهارت تصمیم گیری است، بیش از پیش اهمیت دارد.

اهمیت توانمندسازی دانش آموزان در تصمیم گیری

از آنجایی که هر تصمیمی نتیجه‌ای خواهد داشت، ما به مهارت‌های تصمیم گیری نیاز داریم تا بتوانیم تصمیمات بهتری بگیریم. مهارت تصمیم‌گیری به ما کمک می‌کند تا از بین گزینه‌های متعدد، مناسب‌ترین گزینه را انتخاب کنیم و دقت و توجه خود را هنگام تصمیم‌گیری‌های زیاد و همچنین میزان اشتباهاتمان را کاهش دهیم. 

به طور کلی، افراد به روش‌های مختلف تصمیم می‌گیرند، به عنوان مثال برخی افراد نمی‌توانند به تنهایی تصمیم بگیرند یا برخی خیلی سریع و بدون فکر تصمیمات خود را اتخاذ می‌کنند. در نتیجه اهمیت تقویت مهارت تصمیم گیری در دانش آموزان اینجا مشخص می‌شود. زیرا تصمیماتی که دانش آموزان در سنین نوجوانی اتخاذ می‌کنند، در زندگی آینده آن‌ها تاثیرگذار خواهد بود.

انواع تصمیم گیری در دانش آموزان

دانش آموزان به روش‌های زیر تصمیم‌های خود را اتخاذ می‌کنند:

تصمیم گیری احساسی

تصمیم گیری عاطفی به این معناست که فرد صرفاً بر اساس احساس و هیجانی که در لحظه دارد و بدون فکر و نگاه به آینده تصمیم می‌گیرد. به عنوان مثال، ممکن است تصمیم بگیرید که تحت تأثیر سریالی در مورد پرستاران یا پزشکان را تماشا کرده‌اید به حوزه تجربی بروید، در حالی که واقعاً در مورد آینده و چالش‌های مربوط به رشته تجربی نمی دانید.

به تعویق انداختن تصمیم گیری

وقتی اعتماد به نفسی برای تصمیم گیری ندارید، سعی می‌کنید تصمیم خود را به تعویق بیندازید.

تصمیم گیری ناشی از ترس

گاهی چنان احساس ترسی به ما دست می‌دهد که بلافاصله و بدون فکر تصمیم می‌گیریم. این تصمیم تنها به دلیل فشارهای وارده بر دانش آموز است.

تصمیم گیری وسواسی

افرادی که نگران تصمیمات خود هستند و از اشتباه کردن می‌ترسند، دائماً گزینه‌های خود را مرور کرده و زمان زیادی را صرف ارزیابی گزینه‌ها می‌کنند. چنین افرادی معمولا از تصمیم خود پشیمان می‌شوند.

تصمیم گیری مطیعانه

برخی دانش آموزان دیگران اجازه می‌دهند به جای آنها تصمیم بگیرند. این افراد معمولاً اعتماد به نفس کافی برای تصمیم گیری ندارند و مسئولیت تصمیم گیری را به عهده دیگران می‌گذارند.

تصمیم گیری منطقی

هنگام تصمیم گیری منطقی، شخص ابتدا اطلاعاتی در مورد گزینه‌های موجود دریافت کرده و سپس آنها را بررسی می‌کند، جنبه‌های آنها را می‌سنجد و با استدلال منطقی انتخاب می‌کند. این سبک تصمیم گیری یکی از مناسب‌ترین روش‌های تصمیم گیری است.

آموزش مهارت‌های تصمیم گیری به دانش آموزان 

به طور کلی آموزش مهارت‌های زندگی به دانش آموزان موضوع مهمی است که با مطالعه کتاب‌های مرتبط و مشورت با افراد متخصص می‌توان آن را آموخت. تصمیم گیری درست مهارتی است که باید در موقعیت‌های مختلف زندگی یاد گرفت و تمرین کرد. در زیر به چند تکنیک موثر اشاره می‌کنیم که به شما کمک می‌کند تا این مهارت را به فرزندان خود بیاموزید. 

گزینه‌های مختلف را به دانش آموز نشان دهید

برای اینکه دانش أموز زودتر تصمیم بگیرد و سریع‌تر با این روند آشنا شود، چندین گزینه برای او ایجاد کنید و از او بخواهید که از بین آنها یکی را انتخاب کند. به عنوان مثال، زمانی که کودکان تمایل خود را به استقلال از ۲ سالگی نشان می‌دهند، ممکن است بخواهند همه کارها را خودشان انجام دهند، مثلاً مسئولیت انتخاب لباسی می‌پوشند را بر عهده بگیرند. سعی کنید در این مرحله مانع او نشوید. در عوض چند لباس همسان به او بدهید و از او بخواهید یکی از آنها را انتخاب کند.

الزامات را مشخص کنید

بسیار مهم است که با فرزند خود مکالمات مفیدی داشته باشید و در عین حال تصمیم گیری صحیح را به او آموزش دهید و الزامات هر تصمیم را روشن کنید. صحبت با دانش آموز باعث می‌شود که او بهتر بتواند قصد و رفتار والدین خود را درک کند. به عنوان مثال، اگر می‌خواهید در یک روز سرد بیرون بروید و فرزندتان اصرار دارد که لباس‌هایش را خودش انتخاب کند، بدون اینکه مستقیماً با آن مخالفت کنید به او بگویید که خودش می‌تواند انتخاب کند، فقط سعی کنید گرم‌ترین لباس‌ها را از بین گزینه‌ها پیدا کنید و به او نشان دهید. در جریان یک گفتگوی صمیمانه یا یک بازی، به دانش آموز کمک زیادی می‌کنید تا بهترین روش تصمیم گیری را پیدا کند.

بدترین سناریو را آماده کنید

هر تصمیمی که می‌گیریم، مزایا و معایبی برای ما به همراه دارد. اما چیزی که به ما کمک می‌کند انتخاب درستی داشته باشیم، آگاهی از این موضوع است که در بدترین حالت چه اتفاقی می‌افتد. برای آموزش مهارت تصمیم گیری به دانش آموز، این جنبه نیز باید مورد توجه قرار گیرد. از دانش أموز بپرسید که فکر می‌کند بدترین انتخاب و تصمیم چیست و اگر آن را اتخاذ کند چه اتفاقی می‌افتد. پرورش توانایی آینده نگری و توجه به موقعیت موجب تقویت قدرت تصمیم گیری دانش أموزان و در نهایت ساختن بهترین آینده برای آن‌ها می‌شود.

همه جوانب را بررسی کنید

برای تصمیم گیری درست باید بدانید کدام گزینه وزن بیشتری دارد. در واقع، زمانی که مزایا و معایب آن را شناختید، باید بتوانید گزینه‌ای را انتخاب کنید که بیشترین مزایا را ارائه می‌دهد. به نظر می‌رسد حل این مشکل ساده است، اما حتی بسیاری از بزرگسالان اغلب در ارزیابی کامل موضوع و مهارت‌های حل مسئله مشکل دارند. برای کودکانی که به مدرسه می‌روند و می‌توانند بخوانند و بنویسند، می‌توانید فهرستی تهیه کنید و مزایا و معایب انتخاب هر گزینه را روی کاغذ یادداشت کنید. در طول این کار از او بخواهید مشارکت بیشتری داشته باشد و جوانب مشکل را حدس بزند و در نهایت بهترین گزینه را انتخاب کنید. 

خواسته ‌های خیلی زیادی از دانش آموز نداشته باشید

معیارهایی که برای تصمیم گیری فرزندتان انتخاب می‌کنید، تأثیر بسزایی در افزایش یا کاهش این توانایی دارد. برخی از والدین کمال‌گرا همیشه در هر تصمیمی بالاترین معیارها را در نظر می‌گیرند و به فرزندشان این پیام را می‌دهند که باید در هر کاری بهترین باشند. این مشکل می‌تواند باعث ایجاد اضطراب شدید در دانش أموز شود و زمینه ساز شکل‌گیری کمال‌گرایی را در آن‌ها فراهم کند.

در این حالت، دانش أموز شما همیشه احساس درماندگی کرده و تصور می‌کند که در تلاش است تا استانداردهایی را که شما تعیین کرده‌اید برآورده کند و نمی‌تواند تصمیم مهمی بگیرد. بنابراین، بسیار مهم است که هنگام راهنمایی دانش أموز برای تصمیم گیری، واقع بین باشید و سطح مهارت او را در نظر بگیرید.

به جای سرزنش دانش آموز بر حل مشکل تاکید کنید

دانش أموزان در حال رشد می‌توانند اشتباهات زیادی مرتکب شوند. به یاد داشته باشید که توانایی‌های شناختی دانش اموزان به اندازه توانایی‌های فیزیکی آنها محدود است و آنها برای بهبودی به کمک شما نیاز دارند. همانطور که کودک شما برای یادگیری راه رفتن بارها زمین می‌خورد و هر بار باید دست او را بگیرید، حفظ چنین دیدگاهی برای تقویت مهارت‌های زندگی ضروری است. پس سعی کنید به جای اینکه دانش أموز را برای هر اشتباهی سرزنش کنید و رفتار او را زیر سوال ببرید، با یکدیگر گفتگوی صادقانه داشته باشید و با اشتباهات او بهتر برخورد کنید.

همچنین، برای آموزش مهارت‌های تصمیم گیری به دانش أموزان، از فرزندتان بخواهید به جای غرق شدن در احساس گناه و ناراحتی، به دنبال راهکاری برای جبران اشتباه خود باشد. وجود این رویکرد تربیتی از سوی والدین از اعتماد به نفس دانش آموز محافظت کرده و به آنها کمک می‌کند تا احساسات خود را به درستی مدیریت کنند.

لزوم تقویت مهارت تصمیم گیری در دانش آموزان

تصمیم گیری یک کار مهم و دشوار در زندگی همه ماست و توانایی تصمیم گیری به عنوان یک امتیاز ویژه تلقی می‌شود. انتخاب‌های دانش أموزان زندگی آینده‌شان را تغییر می‌دهد و گاهی آن‌ها را پشیمان و ناراحت می‌کند. ترس از انتخاب اشتباه می‌تواند دانش آموز را به سمت تصمیم اشتباه سوق دهد یا حتی او را از تصمیم گیری باز دارد. در این شرایط منتظر می‌ماند تا دیگران به جای او تصمیم بگیرند یا به این فکر می‌کند که هر اتفاقی می‌افتد خوب خواهد بود. 

قطعا هیچ کدام از این موارد نمی‌تواند باعث موفقیت و پیشرفت دانش آموز در زندگی شود و او را به اهدافمان برساند. بنابراین لازم است که توانایی تصمیم گیری دانش آموز را تقویت کنیم و با گام‌های قاطع به جلو برویم.