تاثیر فضای وب بر شناخت فردی کودکان چیست؟

امروزه گسترش فضای مجازی و گسترش فناوری اینترنت در خانواده‌ها تأثیرات مثبت و منفی فراوانی بر نگرش، رفتار و روش‌های فرزندپروری فرزندان ایجاد کرده است. این نفوذ در عرصه آموزش نیز نقش داشته و حتی باعث بروز آسیب‌های شخصیتی و رفتاری مختلف از جمله اعتیاد به فضای مجازی، انزوای اجتماعی، اتلاف وقت، کاهش ارتباطات خانوادگی و… شده است. با توجه به اینکه نمی‌توان تاثیر فضای وب بر شناخت فردی کودکان و اثر مثبت فضای مجازی و نقش آن در آموزش را نادیده گرفت، خانواده‌ها می‌توانند با مدیریت صحیح و سنجیده از تاثیر منفی این فضا بکاهند.

نقش فضای مجازی در آموزش کودکان

با شیوع ویروس کرونا در دو سال گذشته، بسیاری از آموزش‌های کودکان و نوجوانان و حتی تحصیلات در سطح دانشگاه‌ها متکی به فضای مجازی و وب بوده است.

امکان ارتباط مجازی و برگزاری آموزش‌ها در فضای مجازی و بستر آنلاین کمک کرد تا افراد همیشه در امر آموزش فعال باشند و از پیشرفت عقب نمانند. حقیقت این است که چه بخواهیم و چه نخواهیم پیشرفت فناوری ماهواره و گسترش تعاملات فرهنگی در اینترنت و تغییرات عظیم ناشی از آن می‌تواند منجر به بحران آموزشی و هویتی برای افراد شود.

فضای مجازی و وب به عنوان مهم‌ترین فضای زندگی فکری زندگی روزمره مردم نیازمند آموزش و فرهنگ سازی است. اهمیت فرهنگ استفاده از فضای مجازی، استفاده صحیح از منابع این فناوری است. گسترش فضای مجازی در اینترنت تأثیرات مثبت و منفی مختلفی در زمینه روابط اجتماعی و آداب و رسوم و اخلاق خانوادگی به همراه داشته و باعث تأثیر فضای مجازی بر آموزش به شکلی چشمگیر شده است.

در این مقاله به تاثیرات مثبت و منفی اینترنت و نقش فضای مجازی در آموزش و شناخت فردی کودکان می‌پردازیم و در ادامه راهکارهایی برای ایجاد فضای امن برای حضور کودکان و نوجوانان و استفاده حداکثری از این فناوری ارائه خواهیم داد.

دهکده‌ای کوچک به نام فضای مجازی و وب

خوب است بدانید که امروزه «عصر روندهای اجتماعی» و تغییر نامیده می‌شود. در روزگاری که فضای مجازی و تاثیر عظیم اینترنت باعث تغییر و دگرگونی در هنجارها و ناهنجاری‌ها، نظرات و ارزش‌ها شده است، فضای مجازی جهان را به دهکده‌ای کوچک و در دسترس تبدیل کرده است که همه مردم جهان از مناطق مختلف، با فرهنگ‌ها و باورهای مختلف در آن زندگی می‌کنند. 

آموزش در واقع ایجاد شرایط برنامه ریزی شده و سنجیده برای شکوفایی افراد به سوی رشد به سوی اهداف مثبت و مطلوب است. در این مدت شناخت چالش‌های آموزشی این ابزار مدرن و آشنایی با مبانی آموزش و نحوه استفاده از این فناوری برای والدین و سرپرستان امری ضروری است. امروزه با مفهوم جدیدی از آموزش مواجه هستیم و نیاز به بررسی تاثیر فضای مجازی در آموزش و شناخت فردی کودکان داریم.

راهکارهایی برای محافظت از کودکان در فضای مجازی و اینترنت

آنچه که در این مرحله اهمیت دارد، محافظت از کودکان از تاثیرات مخرب فضای وب است. در مورد این موضوع در ادامه راهکارهایی ارائه خواهیم داد:

گفتگوی واضح در مورد فضای مجازی با بچه‌ها

خوب است در مورد اتفاقات جدیدی که ممکن است در فضای مجازی برای آنها پیش بیاید به وضوح با فرزندان خود صحبت کنید و از آنها بخواهید در مواجهه با رفتارهای نادرست و نامناسب بلافاصله این مشکل را با شما در میان بگذارند.

از فرزندانتان بخواهید در مورد تماس‌هایشان به شما توضیحاتی بدهند، همیشه خطرات احتمالی را به آنها گوشزد کرده و آنها را برای مقابله با موقعیت‌ها و افراد مشکوک آماده کنید. هنگام استفاده از اینترنت هوشیار باشید و از وضعیت فرزندان خود آگاه باشید. مثلاً غمگین و عصبی، مرموز و ترسیده به نظر می‌رسند یا نه؟ 

تسلط بر اینترنت و استفاده از فناوری برای محافظت از کودکان

اگر والدینی هستید که یک تلفن هوشمند مجهز به فناوری اینترنت برای فرزند یا نوجوان خود فراهم کرده‌اید، باید خود را به دانش فضای مجازی مسلح کنید. در اینترنت گشت و گذار کرده و از موتورهای جستجو استفاده کنید و همیشه دانش و آگاهی خود را در این مورد افزایش دهید تا با دانش خود و ابزارهایی که امکان کنترل والدین در اینترنت را فراهم می‌کند، شرایطی را برای فرزندان خود ایجاد کنید تا تجربه آنلاین امنی داشته باشند.

باید بدانید که به طور مستقیم یا غیرمستقیم نظارت و حفاظت شما از دنیای مجازی از فرزندانتان در صورتی که اطلاعات شما صحیح، جاری و دقیق باشد، دقیق‌تر خواهد بود.

قوانین منطقی برای مدیریت تلفن همراه و استفاده از اینترنت تعیین کنید

فرض بر این است که قوانینی را برای فرزندان خود در نظر بگیرید تا با توجه به گستردگی ارتباطات و استفاده مفید از این وسیله، در صورت استفاده صحیح از مزایای آن بهره مند شوند.

همانطور که استفاده از هر وسیله‌ای و حضور در هر اتاقی قوانین خاص خود را دارد، استفاده از آن وسیله و حضور در اتاق مجازی نیز باید قوانین خاصی داشته باشد. بنابراین باید مشخص شود که چه زمانی و چه مدت از اینترنت استفاده شده است و چه کارهایی باید و نباید انجام شود. هر زمان که متوجه خطای احتمالی مانند بدرفتاری و بد اخلاقی، حضور در سایت‌ها و صفحاتی که نباید بر اساس قوانین عمل کنند، گفتن هر چه نباید بگویند وغیره شدید باید توضیحی بخواهید.

کودکان و نوجوانان را نه تنها به تمرکز و تکیه بر دنیای مجازی، بلکه به سرگرمی و درگیر شدن در دنیای واقعی و فعالیت‌ها تشویق کنید. زندگی و کسب تجربه در فضای واقعی صورت می‌گیرد و نگذارید تاثیر فضای مجازی در آموزش اثر معکوس داشته باشد.

دنیای واقعی و شادی را برای کودکان ایجاد کنید

بهتر است دنیای واقعی اطراف فرزندانتان آنقدر شاد و زنده باشد که برای گذراندن اوقات فراغت خود به دنیای مجازی متوسل نشوند.

شما باید بتوانید بین سرگرمی‌های آنلاین و فعالیت‌های آفلاین در دنیای واقعی تعادل برقرار کنید. در عوض، آنها ترجیح می‌دهند در خارج از خانه و بیرون از خانه وقت خود را با هم بگذرانند. پیشنهاد می‌کنیم بیشتر از هر کس دیگری با بچه‌هایتان وقت بگذرانید و به دنبال برنامه‌ها و بازی‌های مناسب سن خود به صورت آنلاین و آفلاین باشید. وقتی فرزندتان را در فضای مجازی تنها می‌گذارید، او را در میان انبوهی از مردم و جاذبه‌هایی که سبک زندگی و مقاصد متفاوتی را ارائه می‌دهند، رها کرده‌اید.

در مواردی که اشاره کردیم از شما خواستیم فرزندان خود را زیر نظر داشته باشید و به آنها گوشزد کنید تا در عرصه بزرگ فضای مجازی نقش آفرینی کنند و انتخاب و تصمیم گیری صحیح و منطقی در ارتباط با دیگران را به آنها محول کنید. اگر نقش فضای مجازی در آموزش را نادیده بگیریم و با مدیریت صحیح و دلسوزانه نتوانیم از کودکان محافظت کنیم، با آثاری مواجه خواهیم شد که در ادامه می‌خوانید.

تاثیر فضای وب برای شناخت فردی کودکان و آثار مخرب

آثار مخرب فضا های مجازی و وب محافظت نشده در شناخت فردی کودکان به شرح زیر است:

• نادیده گرفتن و دور شدن از حقایق: اینترنت و دنیای مجازی جذابیت کاذب فضایی را برای ساختن هویت‌های جعلی و غیرواقعی ساختن افراد فراهم می‌کند.
• وابستگی به حضور در فضای مجازی (اعتیاد مجازی): این دنیای جذاب و هزار رنگ انسان را چنان وابسته و درگیر می‌کند که بدون استفاده از آن احساس کمبود می‌کند و از حالت عادی خارج می‌شود. در واقع در دنیای مجازی، افراد تمام توجه و سرگرمی مورد نیاز خود را از دنیای واقعی پیدا می‌کنند و در نتیجه انزوا و گوشه گیری اجتماعی را تجربه خواهند کرد.
• انزوا و تنهایی: بیشتر افراد برای پرکردن اوقات تنهایی خود به فضای مجازی روی می‌آورند. این فضا می‌تواند فرصت ارزشمند یافتن روابط عمیق و افراد واقعی و همفکر را از شما سلب کند و باعث انزوا شود که تاثیر فضای مجازی در شناخت فردی کودکان است.
• سوء استفاده اخلاقی: پاکی و صداقت کودکان و جوانان با اعتماد نادرست به سودجویان اینترنتی، آنها را اولین قربانیان فضای مجازی می‌کند و جالب اینجاست که اکثر افرادی که گرفتار این افراد سودجو می‌شوند، علاوه بر شکست در فعالیت‌های روزمره، همیشه ترس و ناراحتی شدیدی دارند و از صحبت در مورد مشکل خودداری می‌کنند.

سخن پایانی

روانشناسی فضای مجازی به ما می‌گوید که اینترنت بیش از همه مخزن وسیعی از داده‌ها برای جستجوی اطلاعات است. از دیدگاه روانشناسی اجتماعی، محیطی برای ایجاد جوامع آنلاین و فضایی برای اجتماعات است. اینترنت از دیدگاه فرهنگی-روانی، محصول جدید رسانه‌های ارتباطی است که هنوز در دست ساخت است. در مفهوم فرهنگی، انتظار نمی‌رود که اینترنت تأثیرات یکسان و کلی بر بسترهای مختلف اجتماعی بگذارد، بلکه باید عملکرد رسانه‌ای خود را با توجه به منافع جوامعی که از آن استفاده می‌کنند، شرایط مختلف و دیدگاه‌های متفاوت در مورد عملکرد اجتماعی انجام دهد. 

بنابراین، به جای اینکه بپرسیم اینترنت چه تأثیری بر کاربران دارد، می‌پرسیم کاربران چگونه از اینترنت استفاده می‌کنند و این نوع استفاده چه تأثیری بر آنها دارد. ساختار دادن به شناخت فردی کودکان در وب از تفسیر تجربه انسانی شکل می‌گیرد که از طریق تحقیقات روانشناختی اخیر ایجاد شده است.

اینترنت به عنوان فضایی برای جمع آوری اطلاعات است. این استعاره‌ شامل رویکردهای اولیه در روانشناسی شناختی است که شناخت را پردازش اطلاعات فردی و پردازش اطلاعات انسانی فرض می‌کند. سپس استعاره‌هایی وجود دارد که اینترنت را فضایی برای ارتباطات و گردهمایی‌های اجتماعی می‌دانند. این استعاره‌ها بینشی را ترویج می‌کنند که دیگر فقط یک بینش شناختی از تجربه انسانی نیست، بلکه یک بینش اجتماعی است. 

به طور کلی با افزایش آگاهی، تاثیر فضای مجازی بر شناخت فردی کودکان مثبت است و چه بخواهیم یا نه باید در این فضا فعال باشیم. پس اگر شما هم با آموزش سر و کار دارید، به فکر ایجاد یک وب سایت بیفتید.