شاید این تجربه را به خاطر بیاورید؛ زمانی که کوچک‌تر بودید و در کلاس درس، معلم با دقت مشغول توضیح یک مسئله ریاضی بود، شما به جای گوش دادن، در دنیای دیگری سیر می‌کردید، افکارتان به سمت موضوعات مختلفی پرواز می‌کرد و گاهی به اطراف کلاس خیره می‌شدید یا حتی احساس می‌کردید باید حتماً از جای خود بلند شده و قدم بزنید.
این بی‌قراری و عدم تمرکز، شاید برای بسیاری از ما لحظاتی آشنا باشد، اما بخش ثابت زندگی دانش‌آموزانی است که با اختلال کم‌توجهی‌بیش‌فعالی (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) دست و پنجه نرم می‌کنند و می‌تواند تأثیرات عمده‌ای بر عملکرد تحصیلی و اجتماعی آن‌ها بگذارد و به دو بخش کم‌توجهی و پیش‌فعالی-تکانش‌گری تقسیم می‌شود.
زمانی که دانش‌آموزان وسایل خود را گم می‌کنند، به‌راحتی با محرک‌های بیرونی منحرف می‌شود یا فراموش می‌کنند کتاب‌شان را همراه خود بیاورند، دچار اختلال کم‌توجهی هستند. از سوی دیگر بی‌قراری دست‌وپاها، درخواست بیش از حد برای خروج از کلاس، بدون اجازه یا زیاد صحبت کردن، در دسته اختلالات بیش‌فعالی-تکانش‌گری قرار می‌گیرند.
جالب است بدانید که بر اساس تحقیقاتی که اخیراً در مجله Global and Health منتشر شده است، ۶۲٪ از دانش‌آموزانی که با اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) درگیر هستند، تمایل به استفاده بیش از حد از شبکه‌های اجتماعی دارند. این استفاده مفرط نه تنها مشکلات توجه را تشدید می‌کند، بلکه تمرکز بر وظایف تحصیلی و مدیریت زمان را برای این دانش‌آموزان به چالشی جدی تبدیل می‌کند. از این رو، استفاده از اپلیکیشن‌های اختصاصی آموزشی و مدارس که با هدف حمایت از فرآیند یادگیری طراحی شده‌اند، می‌تواند در بهبود این شرایط تاثیرگذار باشد.
تاثیر اختلال کم‌توجهی‌بیش‌فعالی (ADHD) بر دانش‌آموزان
اختلال کم‌توجهی‌بیش‌فعالی یکی از شایع‌ترین اختلالات عصبی‌رفتاری در کودکان و نوجوانان بوده و ناشی از عدم تعادل شیمیایی در مغز است که به‌ویژه در نواحی مرتبط با تمرکز و تنظیم رفتار رخ می‌دهد. دانش‌آموزان مبتلا به این اختلال معمولاً در تمرکز، توجه به جزئیات و تکمیل وظایف با چالش‌هایی روبرو هستند.
به دلیل بروز این مشکلات، آن‌ها ممکن است در محیط‌های آموزشی و اجتماعی دچار افت تحصیلی یا مشکلات رفتاری شوند که در ادامه بیشتر آن‌ها را بررسی می‌کنیم:
- عدم تمرکز: یکی از بارزترین نشانه‌های ADHD، ناتوانی در تمرکز بر یک کار برای مدت طولانی است. این مشکل باعث می‌شود که دانش‌آموزان نتوانند به‌طور مؤثر به درس‌ها و تکالیف خود بپردازند.
- سازماندهی: دانش‌آموزان مبتلا به ADHD اغلب در سازماندهی وسایل شخصی و تکالیف خود مشکل دارند. ممکن است تکالیف خود را فراموش کنند یا نتوانند زمان‌بندی مناسبی برای انجام آن داشته باشند.
- بیش‌فعالی: برخی از دانش‌آموزان مبتلا به ADHD نمی‌توانند برای مدت طولانی در یک مکان با آرامش بمانند. این بیش‌فعالی ممکن است تمرکز در کلاس و انجام فعالیت‌های گروهی را برای آن‌ها دشوار کند.
- تکانش‌گری: دانش‌آموزان مبتلا به ADHD ممکن است بدون فکر قبلی اقدام به انجام کاری کنند، مثلا صحبت کردن یا پاسخ‌دادن به سوالات خارج از نوبت و بدون اجازه معلم، از جمله‌ی این رفتارهاست.
این مشکل علاوه بر تأثیرات تحصیلی، می‌تواند جنبه‌های روانی و اجتماعی زندگی دانش‌آموزان را نیز تحت تأثیر قرار دهد. یکی از پیامدهای این اختلال، کاهش اعتماد به نفس است. دانش‌آموزان مبتلا به ADHD ممکن است به دلیل ناتوانی در انجام وظایف به موقع یا بروز مشکلات رفتاری، با سرزنش‌های مکرر از سوی معلمان و همکلاسی‌ها مواجه شوند که این امر می‌تواند به کاهش اعتماد به نفس آن‌ها منجر شود.
همچنین، این دانش‌آموزان به دلیل تکانش‌گری و بیش‌فعالی ممکن است در برقراری و حفظ روابط دوستانه با چالش‌هایی روبرو شوند، که می‌تواند احساس انزوا و تنهایی را در آن‌ها تشدید کند.
چطور می‌توان شرایط را برای دانش‌آموزان درگیر با ADHD بهبود داد؟
آموزگاران می‌توانند با ایجاد تغییراتی کوچک در نحوه تدریس و استفاده از ابزارهای کمک‌آموزشی، به این دسته از دانش‌آموزان در بهبود تمرکز و یادگیری کمک کنند؛ در ادامه، چند راهکار ساده و مؤثر برای کمک به دانش‌آموزان درگیر ADHD را با هم بررسی می‌کنیم.
ایجاد محیط مناسب آموزش
معلم‌ها می‌توانند با زمان‌بندی منظم و تعیین وظایف کوتاه‌تر به دانش‌آموزان کمک کنند تا بهتر تمرکز کنند. به عنوان مثال، بعد از هر ۲۰ دقیقه تدریس، یک استراحت کوتاه به دانش‌آموزان بدهند تا خستگی‌شان برطرف شده و دوباره با انرژی بیشتری درس را ادامه دهند. همچنین تقسیم وظایف بزرگ به بخش‌های کوچک‌تر و قابل مدیریت برای دانش‌آموزان نیز می‌تواند در این زمینه، تاثیر مثبت داشته باشد.
روش‌های آموزشی چند حسی
برای یادگیری بهتر، معلم می‌تواند از روش‌هایی استفاده کند که چندین حس را درگیر می‌کنند. به‌طور مثال، در کنار توضیحات شفاهی، از تصاویر و ویدیوها استفاده کرده یا پروژه‌های عملی را در کلاس به کار بگیرد تا تمام دانش‌آموزان با ویژگی‌های شخصیتی مختلف، بتوانند درس را به سادگی درک کنند.
ایجاد ساختار و روتین برای دانش‌آموز
تعیین یک برنامه روزانه ثابت و قابل پیش‌بینی یا استفاده از جداول زمانی و لیست‌های وظیفه برای سازماندهی امور کلاس، می‌تواند به دانش‌آموزان کمک کند که تمرکز خود را به شکل بهتری حفظ کنند و راحت‌تر در کلاس درس حضور داشته باشند، همچنین استفاده از تقویم‌ها و یادآورها نیز می‌تواند به عنوان یک ابزار کمکی به این دسته از دانش‌آموزان کمک کند.
تشویق به فعالیت‌های فیزیکی
فعالیت‌های فیزیکی می‌توانند به دانش‌آموزان کمک کنند تا انرژی خود را تخلیه کرده و بیش‌فعالی را کنترل کنند. به عنوان مثال، معلم می‌تواند بین درس‌ها، چند دقیقه حرکات کششی یا بازی‌های ساده حرکتی را برای کلاس در نظر بگیرد.
استفاده از ابزارهای کمک آموزشی
این روزها تلفن‌های هوشمند و اینترنت به جز جدایی‌ناپذیری از زندگی ما تبدیل شده و دانش‌آموزان نیز از این قاعده مستثنا نیستند، اما می‌توان به کمک ابزارهای کمکی، مثل اپلیکیشن‌های مدیریت وظایف، به آن‌ها کمک کرد تا کمتر دچار حواس‌پرتی و فراموشی شوند.
واضح است که نمی‌توان دانش‌آموزان را به طور کلی از حضور و فعالیت در شبکه‌های اجتماعی منع کرد، اما به‌کارگیری اپلیکیشن‌های ویژه مدرسه، به آن‌ها کمک می‌کند تا بتوانند تمام امور مرتبط با تحصیل و تکالیف خود را به شکل یکجا در اختیار داشته باشند و همین موضوع می‌تواند به بهبود تمرکز دانش‌آموزان هنگام کار کردن با تلفن همراه‌شان، کمک کند.
به عنوان مثال، پیام‌رسان اختصاصی مدرسه این امکان را به شما می‌دهد تا تمام ارتباطات و امور تحصیلی مربوط به دانش‌آموزان خود را در یک فضای یکپارچه مدیریت کرده و بدین ترتیب دانش‌آموزان مجبور نباشند برای بررسی تکالیف، پیام‌های معلم یا همکلاسی‌های خود از سایر پیام‌رسان‌های عمومی استفاده کنند و در گرداب چک کردن پیام‌های غیر درسی، غرق شوند!
با ایجاد یک محیط حمایتی و استفاده از راهکارهای مناسب، می‌توان به دانش‌آموزان مبتلا به ADHD کمک کرد تا پتانسیل‌های خود را به حداکثر برسانند و تجربه تحصیلی موفقی داشته باشند. شما چه تجربه‌ای درخصوص اختلال ADHD دارید؟ آیا به عنوان یک معلم، دانش‌آموز یا پدر و مادر، تجربه‌ی حواس‌پرتی‌های گاه‌وبی‌گاه را در مدرسه یا هنگام درس خواندن داشته‌اید؟ دیدگاه‌ها و تجربیات ارزشمند خود را با ما در میان بگذارید.
