در دنیای امروزه، یکی از نیازهای مهم جوامع، تخصص و آگاهی از تکنولوژی و دانش جهانی است. این نیاز به تدریج به یکی از اولویت‌های کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه تبدیل شده است، که با توجه به تجهیز و آماده‌سازی زیرساخت‌های لازم، در حال حرکت به سوی تحقق آن هستند. کشورهایی چون فنلاند، هلند، انگلیس، کانادا، مالزی و سنگاپور، از گذشته به این هدف پیوسته‌اند و با تغییر در سیستم آموزش و پرورش از روش‌های سنتی به شیوه‌های مدرن و ایجاد مدارس هوشمند، این مسیر را آغاز کرده‌اند. اما کشور ما هنوز در مراحل ابتدایی این مسیر قرار دارد.
در این مقاله، قصد داریم مشکلات رایج در سیستم مدیریت مدرسه را بررسی کنیم. البته سیستم مدیریت مدرسه مزایای زیادی دارد که از جمله آنها، می‌توان به افزایش کیفیت آموزش و یادگیری، توسعه مهارت‌های فردی و ارتقاء سطح دانش و فرهنگ جامعه اشاره کرد. اما همچنین باید با موانعی مانند نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه برای تجهیزات و زیرساخت‌های فنی، مشکلات امنیتی مرتبط با فناوری و مسائل اجتماعی مرتبط با استفاده از تکنولوژی در آموزش، روبه‌رو شویم. به همین دلیل، لازم است که با رویکردهای شایسته و برنامه‌ریزی دقیق، به سمت هوشمندسازی مدارس پیش برویم تا بتوانیم از مزایای این فرآیند بهره‌مند شویم و به آینده‌ای پویا و پیشرفته دست یابیم.
دلایل استفاده از سیستم مدیریت مدرسه و هوشمندسازی مدارس
در حال حاضر، مدارس هوشمندی که از سیستم مدیریت مدرسه استفاده می‌کنند، جایگزینی برای سبک سنتی آموزش هستند و این تغییرات ناشی از دلایل مختلف است. با پیشرفت تکنولوژی و رونق فضای آنلاین، کارایی روش‌های سنتی آموزش کاهش یافته است. در این شرایط، نظام‌های آموزشی بهره‌گیری از امکانات فراوان بسترهای آنلاین و برخط را مد نظر قرار داده و به سوی هوشمندسازی مدارس پیش رفته‌اند.
از جمله دلایل اصلی استفاده از سیستم مدیریت مدرسه و هوشمندسازی مدارس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش سرعت و نقل‌وانتقالات اطلاعات: با رشد فناوری‌های رایانه‌ای، نیاز به انتقال سریع و کارآمد اطلاعات بیش از پیش شده است. سیستم‌های سنتی دیگر نمی‌توانند به اندازه کافی سریع واکنش نشان دهند. با استفاده از سیستم مدیریت مدرسه، اطلاعات به سرعت منتقل می‌شوند و همه چیز شفاف و دقیق است.
- ارتقاء سطح دانش دانش‌آموزان و دسترسی سریع به موارد آموزشی: با توجه به رشد فناوری و تغییرات جامعه، نیازمندی‌ها و انتظارات از دانش‌آموزان نیز تغییر کرده است. مدارس هوشمند این امکان را فراهن می‌کنند که دانش‌آموزان به مباحث آموزشی خود بیشتر و بهتر واکنش نشان دهند. همچنین با سیستم مدیریت مدرسه آنها سریع‌تر به موارد آموزشی دسترسی خواهند داشت.
- تمرکز فردی بر دانش‌آموزان: سیستم سنتی آموزش بیشتر بر معلم متمرکز است، در حالی که مدارس هوشمند به دانش‌آموزان امکان می‌دهند مطالب را با توجه به نیازها، توانایی‌ها و استعدادهایشان دریافت کنند. هر دانش‌آموز در مدرسه به کمک، سیستم مدیریت مدرسه به راحتی به هرآنچه نیاز دارد دسترسی پیدا می‌کند و فرایند یادگیری بهبود پیدا خواهد کرد.
- آماده‌سازی برای آینده: جامعه آموزشی نیازمند فردی آماده برای مواجهه با فرآیندهای نوین و آنلاین است، و مدارس هوشمند به کمک سیستم مدیریت مدرسه می‌توانند برای این آمادگی و تسلط افراد بهترین بستر را فراهم کنند.
مشکلات رایج در سیستم مدیریت مدرسه
با وجود مزایای بسیار زیاد، در پیشبرد فرآیند هوشمندسازی مدارس و استفاده از مشکلات رایج در سیستم مدیریت مدرسه، موانع و چالش‌هایی وجود دارد که باید مورد بررسی قرار گیرند و رفع شوند. در این بخش، موانع اصلی در مسیر هوشمندسازی مدارس در کشورمان را بررسی می‌کنیم و مشکلات رایج در سیستم مدیریت مدرسه را شرح می‌دهیم:
باورهای فرهنگی جامعه
یکی از بزرگ‌ترین موانع در استفاده از سیستم مدیریت مدرسه، باورهای فرهنگی جامعه است. با گذشت زمان، هنوز بسیاری از خانواده‌ها به رایانه و تکنولوژی به عنوان ابزاری برای سرگرمی و بازی نگاه می‌کنند. این باورها ممکن است مانع از استفاده موثر از فناوری در فرآیند آموزش شوند.
ضعف دانش آموزان در استفاده از زبان انگلیسی
یادگیری زبان انگلیسی در برنامه درسی دانش آموزان گنجانده شده است، اما به دلیل آموزش دیرهنگام و کاربردی نبودن آن، بسیاری از دانش آموزان مهارت لازم در این زمینه را ندارند. این موضوع ممکن است مانع از بهره‌مندی بهینه از منابع علمی بین‌المللی شود. ازآنجایی که سیستم مدیریت مدرسه در تبلت، گوشی و کامپیوتر در دسترس خواهد بود، دانش زبان انگلیسی الزامی است و عدم آگاهی در این مورد منجر به استفاده نادرست از سیستم می‌شود.
سیستم ارزش گذاری
یکی از مشکلات رایج در سیستم مدیریت مدرسه، سیستم ارزش گذاری است. در نظام آموزشی ما، ارزش گذاری و ارزیابی دانش آموزان بر پایه حفظ مطالب است، در حالی که توانایی تحقیق، پژوهش و تولید دانش کمتر ارزش‌گذاری می‌شود. این موضوع می‌تواند انگیزه برای استفاده از فناوری و روش‌های نوین آموزشی را کاهش دهد.
عدم آشنایی معلمان با فناوری‌های روز
معلمان نیازمند آموزش و آشنایی با فناوری‌های روز و شیوه‌های استفاده از آنها هستند. این موضوع ممکن است باعث شود که فرآیند هوشمندسازی مدارس به کمک سیستم مدیریت مدرسه موفقیت آمیز نباشد، مگر اینکه دبیران و پرسنل مدرسه با این فرایند کاملا آشنا شوند و برای آن آماده باشند.
اصول استفاده از سیستم مدیریت مدرسه
در فرآیند هوشمندسازی مدارس با استفاده از سیستم مدیریت مدرسه، برای اینکه مشکلات قبلی پیش نیاید، پنج اصل اساسی برای ایجاد بسترهایی بهینه برای یادگیری و توسعه فردی دانش‌آموزان در نظر گرفته می‌شود. این اصول به شرح زیر است:
استعداد یادگیری
مدارس هوشمند که با سیستم مدیریت مدرسه کار می‌کنند، با آماده‌سازی ذهن دانش‌آموزان برای تفکر، به وجود آوردن زمینه‌ای برای تفکر منطقی و پذیرش ایده‌های جدید از اهمیت بالایی برخوردارند. این اصل تمرکز خود را بر روی ایجاد فرصت‌هایی برای یادگیری و توسعه استعدادهای دانش‌آموزان می‌گذارد.
یادگیری با هدف تسلط و انتقال مطالب
مدارس هوشمند بر این باور هستند که یادگیری باید به هدف تسلط بر مطالب و انتقال آن به دیگران منجر شود. این اصل با تقویت انگیزه دانش‌آموزان و ترغیب آنها به انتقال مفاهیم به دیگران، بستری برای یادگیری پویا و مؤثر فراهم می‌کند.
دانش خلاق
استفاده از سیستم مدیریت مدرسه به مدارس کمک می‌کند با ارائه بهترین مطالب آموزشی و ایجاد محیطی انگیزشی، به دانش خلاق و پیشرفته دانش‌آموزان توجه داشته باشند. این اصل توجه باعث توسعه فکری و عملی دانش‌آموزان می‌شود.
حل کردن مسائل
با توجه به دستاوردهای تفکر خلاق و درک عمیق از موضوعات، مدارس هوشمند دانش‌آموزان و معلمان را برای حل مشکلات پیچیده و دشوار آموزشی آماده می‌کنند. این اصل به تقویت مهارت‌های تفکری و عملی دانش‌آموزان می‌پردازد.
بررسی آموخته‌ها به‌صورت متمرکز
مدارس هوشمند ارزیابی را بر اساس یادگیری و توسعه فردی دانش‌آموزان قرار می‌دهند، نه محصول و نمره. این اصل با ایجاد فرآیندهای ارزیابی منظم و مؤثر، دانش‌آموزان و معلمان را در یک فرایند درگیر و پویا قرار می‌دهد.
سخن پایانی
در حین اجرای طرح هوشمندسازی مدارس و به‌کارگیری سیستم مدیریت مدرسه، برخی معایب و چالش‌ها نیز ممکن است به وجود آیند که باید با آنها برخورد شود. یکی از این معایب، عادت به استفاده مکرر دانش‌آموزان از فناوری‌های نوین مانند تبلت و رایانه است. این ابزارها، در صورت نبود کنترل مناسب، می‌توانند آسیب‌های جسمی و روحی را بر دانش‌آموزان وارد کنند. همچنین، عدم نظارت صحیح و کامل بر اتصال به فضای مجازی نیز چالشی است که باید مدنظر قرار گیرد.
در مقابل، تجربه واقعی پدیده‌ها برای دانش‌آموزان، به‌ویژه در دوران دبستان، امری ضروری است که باعث می‌شود استفاده صرف از فناوری‌های نوین برای یادگیری همه مطالب مؤثر نباشد. علاوه بر این، هزینه‌های زیاد ساخت، راه‌اندازی و نگهداری نیز از دیگر مشکلات هوشمندسازی مدارس است که نیاز به مدیریت دقیق دارد. به همین دلیل، تمرکز بر اصول کلیدی هوشمندسازی مدارس و دقت در اجتناب از تمرکز صرفاً بر بخش سخت‌افزاری، می‌تواند معایب را به حداقل برساند و بهبود عملکرد و کارایی طرح را تضمین کند.